DOKSANLI YILLAR 4 --MERKEZ SAĞIN ERİMESİ VE BİTMESİ VE SOSYAL DEMOKRASİNİN KRİZİ

MHP’NİN TRENİ KAÇIRMASI

             Geçen yıldı galiba, bir öğrencim, merkez sağ ne demek hocam ya, demişti. Çocuk haklı, kendisi 16-17 yaşında ve kendisini bildi bileli AKP’nin iktidar olası bir yana, merkez sağ denen partiler bırak %10 barajını aşmak, ciddi bir muhalefet bile olamadılar. Merkez sağın eriyişi, seksenli yıllara kadar gider. ANAP 1987’de  genel seçimleden 1. Seçilse de 1989 yerel seçimlerinde özellikle pek çok önemli belediyeyi SHP’ye kaptırarak önemli bir yara almıştı. Diğer önemli yara da iki merkez sağ partinin, DYP ve ANAP’ın rekabeti ve bu rekabetin de hizmet değil de, halka rüşvet vererek olmasıydı. Bu rüşvetler, sayım günü gelen misafirlerin ya da sayım memurlarının ölüyü diriye katarak irice köyleri belediyelk yani belde yapması (ek bilgi, o zamanlar nüfus sayımı 5 yılda 1 ve akşam 17.00’a kadar sokağa çıkma yasağı ile yapılırdı), beldelerin ilçe, ilçelerin il yapılması, seçimlere yakın makarna, kömür vb dağıtımı (bu yıllarda da vardı bu), kamu kuruluşlarına ve kamu iktisadi teşebbüslerine işçi alımı, Toprak Mahsulleri Ofsisi  ve benzeri kamu kuruluşların, çiftçinin ürünlerini yüksek fiyattan alması, orman talanına göz yumulması ve benzeri şeylerdi.  O yıllarda kamu işçileri çok yüksek maaş alırdı, memurların üç, beş katı bazen. İşçi statüsünde olduklarından,  sendikalıydılar ve hiçbir iktidar ya da iktidar ortağı parti,  hele seçim zamanı bir kamu işçileri grevini yaşamak istemezdi. Bırakın uzun süreli bir grevi, bir günlük iş bırakmalar bile partilerin kâbusuydu. Benzer bir şekilde çiftçinin ürününün ucuza gitmesi de partileri bitirirdi.  2017 yılındaki gibi, geçen sene 20 tl olan fındık, bu sene 7 buçuk olacak, Karadeniz komple yanardı. Seçimlerde düşecek oylar bir yana, protestolardan dolayı hayat yaşanmaz hale gelirdi.

                Merkez sağ, özellikle Özal ve neo liberalist politikalar yüzünden halkı memnun edemiyordu. Daha Özal tek başına iktidarken çoğu belediyeyi 1989’da SHP’ye kaptırmasından belliydi. Merkez sağdan doğan boşluğu SHP, DSP ya da sol dolduramadı. Bunun çeşitli sebepleri vardı. İlk olarak 1989 yerel seçimleri sonucu, Uzan holding, Star yayın grubu (tv-radyo kanalları, gazete ve dergiler), Sabah-ATV grubu başta olmak üzere, holding medyasının genelde sola, özelde de SHP’ye cephe almasıydı. İstanbul Büyükşehir Belediyesinde patlak veren İSKİ skandalı, bu medyanın tüm sol belediyelere saldırması için vesile oldu.  Star1 tv kanalı aylarca birinci haber ve manşet olarak verdi skandalı. O yıllarda kuraklık olması ve daha önce de yeterli yatırım yapılmamış olması, büyükşehirleri su sıkıntısı çekmesine sebep oldu. Sonuçta 1994 yerel seçimlerinde İstanbul ve Ankara başta olmak üzere belediyeler kaybedildi. Gene de pek çok il, ilçe ve belde de başkanların başarıları sayesinde sol belediyeler iktidarda kaldı ve bir kısmı da halen devam etmekte. İkinci sebep solda birlik olmaması ve sol partilerin birbirini yemekle meşgul olmasıydı. Önce SHP- DSP rekabeti solu yıprattı.

 Buraya ara not alayım. DSP asla kitlelerin partisi olmadı. Özünde Bülent Ecevit’i sevenler derneğinin, partileşmiş haliydi. Partideki kişiler, bazen haberleri bile olmadan görevden alınır ya da görev yeri değiştirilirdi. Bülent Ecevit siyasi yasaklıyken, parti başkanı görünüşte Rahşan hanımdı. Aslında o zamanlarda da partiyi Bülent Ecevit yönetiyordu. Sağdan oy alıyor da olsa, özünde CHP’den oy alan bir partiydi. 1999’da iktidar olduğunda CHP baraj altındaydı. CHP’den oy alma sebebi de Deniz Baykal’dı.

Baykal uzun süre SHP liderliği için uğraştı, olağan üstü kongre üzerine kongre düzenletti, olmadı. Sonra 12 Eylül rejimi dâhil tüm kapatılan partilerin açılmasını sağlayan anayasa mahkemesi kararı çıktı. Milliyetçi Çalışma Partisi, tekrar Hareket oldu. Baykal’da eskiden bakanlık yaptığı CHP’yi tekrar kurdu. Sonra iki partinin CHP çatısı altında birleşmesini önerdi. SHP bunu kabul etti çünkü İş Bankası hisseleri dâhil, pek çok mal varlığı CHP üstüneydi. Bu sayede ilk kurultayda genel başkanlığı da aldı. Baykal’ı halk sevmiyordu, bu yüzden CHP oy kaybetti, bir ara %10 barajının altında kaldı.

Solun asıl krizi, Sovyetler Birliğinin dağılması, bir zamanların sosyalist ülkelerinin hızla kapitalistleşmesi, hatta sağcılaşmasıydı. 1990-91’de sadece Varşova Paktı, Sovyetler Birliği dağlımadı, o yıllarda dünya solu dağıldı. İsveç’te sosyal demokratların, neredeyse yarım asır süren, efsanevi kesintisiz tek parti iktidarı yıkıldı. İtalya’nın kızıl kentleri bile belediye başkanlıklarını sağ partilere devretti. Bir tek Küba dayanıyordu.

Bütün bu olanların sonucunda, merkez sağ dediğimiz DYP ve ANAP’dan kaçan oylar, MHP ve Refah (Fazilet, Erbakancı- milli görüş)’a yöneldi. Bu partilerin içi Ülkücü ve MHP asıllılarla doluydu. MHP’lier, Ülkücüler, ne çekiyorsak, bu asıllılardan çekiyoruz diyordu. Oysa partileri genel anlamda partiler, daha doğrusu tarikatlar yönetiyor, çekip, çeviriyordu. O zamanları bilmeyenler garip gelecek ama Necmettin Erbakan, tarikatları, cemaatleri hiç sevmezdi. Cemaatler de aynı şekilde Erbakan’dan nefret ederdi. O yıllarda kitlelerin Refah’a yönelmesinin bir sebebi de cemaatlerin sevimsizleşmeye başlamasıydı. (Cemaatler-tarikatler bir sonraki yazının konusu olacak) MHP ise, daha önce de söylediğim gibi, meydanlarda, ocaklarda göründüğünün yüzde birini sandığa gönderemedi. Türkeş’in 1995 yılında yaptığı hatalar (İlgili yazıda bahsetmiştim) trenin kaçmasına sebep oldu.

Önceki yazımda belirtmediğim, çünkü yeni fark ettiğim bir çıkarımı buraya yazmak istiyorum. Faşizan örgütler, yüceltilmiş, yüce unvanlar verilmiş bir lider etrafında toplanıyorlar. Bu lider yeterince etkiliyse, ihtilal yapma, iktidara gelme potansiyelinde oluyorlar. Mesela emekli tümgeneral Osman Pamukoğlu’nda böyle bir potansiyel yoktu. Alparsalan Türkeş’te vardı ama parti başkanlığına aday olan oğlu Tuğrul dâhil, aile üyelerinde bu potansiyel yoktu. Kaldı ki böylesi partiler, bu süper yükseltilmiş lider öldükten sonra iktidar olma şansını kaybediyorlar. Hollandalı faşist lider Pim Fortuyn öldükten sonra ülkede faşizm yükselse de, partisi iktidar olma ihtimalini kaybetti.

DOKSANLI YILLAR 3 ÜLKÜCÜLER VE MHP

O yıllar Ülkücülerin en güçlü olduğu, ya da güçlü göründüğü zamanlardı. Alparslan Türkeş yaşarken, MHP hiç %10 barajını aşamadı.  1995 seçimlerinde barajı aşmaya heves etti. Dişçisi, doktoru ve dünürü başta olmak üzere parti teşkilatlarının sevmediği kişileri, milletvekilliklerinde 1. listeye aldı, taban tepki verdi ve parti %7 ile baraj altında kaldı. O zamanlar MHP’nin oy oranları düşük, meydanları, ocakları kalabalıktı. Her MHP mitingi dolar, taşar ama seçimler genelde hüsran olurdu. Gene de yükseldiği görülebiliyordu. Bafra, Tarsus gibi büyük ilçelerin belediye başkanlıklarını alarak bir anda kamuoyuna şok geçirtiyordu. Hemen her okulda Ülkücü teşkilat vardı ve çoğunda da okula teşkilat hâkimdi. Üniversitelerde, her tülü okulda teşkilat bir yana, reisten geçilmezdi. İç İşleri bakanlığı ile Sağlık bakanlığı çok açık olarak ülkücülerin ve MHP’nin elindeydi. O yıllarda yeni kurulan Özel Harekat Timlerine alım sonuçlarının önce Ülkü Ocaklarına gittiği söyleniyordu. DYP’nin kadın başkanı ve başbakanı Tansu Çiller’in bil Türkeş’e, Başbuğum dediği iddia edilirdi. Ülkücülerin, DYP, ANAP ve Fenerbahçe kongrelerine müdahale ettikleri iddia edildi.

1994 seçimlerinde MHP’lilerin Başbuğ diye hitap ettikleri Alparslan Türkeş, miting kalabalıklarının, Ülkü ocaklarının gücünü ve anket sonuçlarının verileri ile tek başına seçime gitmeye (daha önce Refah Partisi ile ittifak yapmışlardı) heves etti. Amacı barajı aşmaktı.  Anket sonuçlarına kanıp, dişçisini, dünürünü, doktorunu, böylesi birkaç tanıdığını ve teşkilatların sevmediği bir sürü kişiyi (aralarında o zamanlar öğrencisi olduğum Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi dekanı Bayram Kodaman’da vardı) aday gösterdi. Teşkilatların itirazlarına da Başbuğluğuna güvenip, kulaklarını tıkadı. Sonuç %7 ile baraj altı. Gerçi bu bile MHP’nin, Türkeş’le aldığı en yüksek oydu. 1997 Nisanında öldüğünde, Ankara’da birkaç kanalın canlı yayınladığı, pek çok ünlünün de dâhil olduğu mahşeri bir cenaze yapıldı. Sonrasında kongre yapıldı, en güçlü aday oğlu Tuğrul Türkeş’ti. Hatta Baştuğ diye zorlama bir unvan da edinmişti.  İlk turda yarıya yakın oy aldı. Lakin geri kalan 5 adaydan 4’ü Devlet Bahçeli lehinde adaylıktan çekilince, Tuğrulcular çıldırdı. Ülkü Ocakları başkanı Azmi Karamahmutoğlu kürsüyü devirip, ‘Yaşasın Hainler Karşı İllegalite diye bağırdı. Ardından kavga çıktı ve sandalyeler havada uçuştu. Ardından partiye kayyum atandı, 2. Bir kongre yapıldı ve Devlet Bahçeli, partinin genel başkanı oldu.

90’ların diğer bir Ülkücülük olayı da Erciyes Zafer Kurultayıdır.  O zamanlar İç Anadolu, Karadeniz ve İç Batı Ege’de çok güçlü olan MHP, Kayseri’de de çok güçlüyü. Bölgede kalabalık olan Çerkezlerin çoğu Ülkücüydü. Doksanlı yılların sonuna doğru, özellikle MHP’nin koalisyon ortağı olduğu 1999-2002 arası abartısız bir buçuk milyondan fazla izleyicisi vardı kurultayın. Kurultay aslında Nazilerin, Nümberg kurultaylarının taklidiydi. Tıpkı Ülkü ocaklarının NAZİ S.A’larının (İktidara geldiklerinde SS olmuştur), başbuğu unvanının führer ve duçe ünvanlarının taklidi olması gibi.  Kurultay denen festival, bazı yıllar üç haftadan fazla sürer, sonrasında birkaç ay boyunca Kayserililer bol klorlu su içerdi. Kurultay için tuvaletler konuyorduysa bile, kanalizasyon sistemi yoktu. Koli basili bakterileri tüm Erciyes’e yayılırdı.

Alparslan Türkeş’in ölümünden sonra Devlet Bahçeli, Ülkü ocaklarının sayısını azalttı ve pek çoğunu kapattı. Mevcutlarını da sokaklardan çekti. Partiyi de Türkçü geleneğini bozmadan,  partinin aşırı uçlarını törpüledi. Sonuçta %17.98 , yuvarlama ile 18’i aşarak,  %10 barajını aşmakla kalmadı,  genelde 2. , sağ cenahta da 1. ,parti oldu. 99  seçimleri demişken. Hatırladığım bir şeyi size aktarmak isterim.

O seçimlerde, milletvekili seçimleriyle, belediye seçimleri birlikte yapılmıştı. Seçimlerde büyükşehir, il ve ilçe belediyelerinde Fazilet (Refah’ın devamı), DSP ve MHP güçlüyken, merkez sağ denen DYP-ANAP, buralardan silinmişti. Ancak belde belediyelerinin çoğu halen DYP-ANAP kazanmıştı. İlçelerde bu iki parti, mevcut durumlardan daha iyi durumdaydı. O zamanlar yeni atanmıştım. Başka bir öğretmen arkadaşa, sebebinin aday olan kişiyle ilgili olup, olmadığını sorduğumda da, olayın aslında belediyeye para girmesi ile ilgili olduğunu söyledi. Ha, bir de o zamanlar belde belediyesi çoktu. Nüfus 2 bini geçince belediye kuruluyordu. 5 yılda bir yapılan nüfus sayımlarında da beldelerden şehre göçenler 1 günlüğüne misafir oluyor, beldenin yerlisi sayım görevlileri de kafalarına göre defterleri dolduruyorlardı. Belediyenin kapanması için en az  2 sayımda 2 binin altına düşmesi gerekiyordu.  Önce 2000 yılı sayımında küçük yerlerin hileleri fark edildi. Ardından AKP iktidarı döneminde beyana dayalı nüfus sayımı geldi ve belde kurma nüfus sınırı 5 bin oldu. Önce 2005 ve 2010 nüsü sayımlarının ardından ardı ardına nüfusu düşen pek çok belde kapatıldı,   arkasından da epey bir kısmı büyük şehir yasasıyla yok edildi. Asıl konumuz şu ki, Dünya’nın çoğunda (Neredeyse Çin hariç hiçbir yerinde) devrimler ve değişimler köyden başlamamıştır, hep şehirden başlamıştır.

MHP, sağın yükselen yıldızı ve geleceğin iktidar partisi olabilirdi ama 1999 seçimleri kazananlarına değil, kaybedenlerine yaramıştır. Zaten 90’lar boyunca beli bükülen ekonomi, 2001 ocağındaki Anayasa kitapçığı krizi ile ağır bir darbe daha yedi. Sıkı para politikaları halkı daha da yoksullaştırdı. Devlet Bahçeli de, iyi kötü işleyen koalisyonu 2002’de yıkarak seçime gitti. O seçimlerin yükselen yıldızı Cem Uzan ve Genç partisine verdiği paslar da oy kaybı olarak geri döndü. Sonuçta 2002 seçimlerinde, Genç Parti, DSP, ANAP, DYP ile beraber MHP’de baraj altı kalıp, iktidar olma olasılığını en az elli sene ve belki de sonsuza kadar kaybetti.

DOKSANLI YILLAR 2 KATLİAMLAR VE TERÖR

Bir kere 90’lar ölümler, soykırımlar, cinayetler ve katliamlar dönemiydi. Hem ülke içinde, hem de dışında. Biri çok yakınımızda, biri de biraz uzakta iki katliam oluyordu. Yugoslavya iç savaşı, 1994’den itibaren Bosna iç savaşına ve Boşnak soykırımına dönmüştü. Dokuz yüzlü hatlardan bile Bosna’ya yardım parası toplanılıyordu. Bakın onu neredeyse unutuyordum. Uzakta olan da Ruanda katliamıydı. Dünya kamuoyu uzun süre ikisine de sessiz kaldı.  Gene bu dönemde Irak’ın devlet başkanı Saddam Hüseyin, minik ama petrol zengini komşusu Kuveyt’i işgal etti. Amerika hemen ardından önce bölgeye güç yığdı, sonra Kuveyt’i kurtardı.  Irak’ın geri kalanını işgali 2003’e kadar gerçekleşmedi. Kuveyt işgali sonrası, Irak ve Orta Doğunun bu gün bile devam eden büyük kâbusu başladı. Irak’ın güneyinde Şiiler, kuzeyinde Kürtler, Amerika’nın kışkırtması ve yardım vaadi ile defalarca isyan etti. İsyanlar çok kanlı bir şekilde bastırıldı. Amerika ve NATO’nun yaptığı ise, yüz binlere Kürt, Türkiye’ye kaçtıktan ve ülkenin her tarafında on binlerce insan öldükten sonra, ülkede 36-34 paraleller arasını uçuşa yasak bölge ilan etmiş oldu. Ülkedeki hava kuvvetleri zaten bitmişti.  Sonrasında terör örgütü PKK’nın terör eylemleri arttı, çünkü örgütün Kuzey Irak’ta serbestçe dolaşabileceği bir alan oldu. 1993-94-95 gibi güney doğu resmen yanıyordu. Bu süreç boyunca bölgece olağan üstü hal ve olağan üstü hal, bölge valiliği vardı.

Sonrasında devlette sertleşti, hatta vahşileşti. Bu sefer sadece güney doğu değil, her taraf yanıyordu. Adapazarı, Hendek, Sapanca üçgeninde yüzlerde ölü bulundu. Sonrasında örgüt giderek güç kaybetti, iki binlerin başında bitmiş gibiydi ama bitmemişti.  1999’da örgütün başı Abdullah Öcalan, yakalanıp, Türkiye’ye getirildi. AKP’nin iktidara geldiği yıl terör sebepli şehit sayısı sıfıra inmişti. Kürtçe ile ilgili olarak, 12 Eylül askeri rejiminin getirdiği pek çok yasak kalkmıştı. Örgüt bir daha kendisini toparlayamaz sanıyorduk. Tabi birilerinin çözüm süreci diye, elinde silahla dağ gezenleri, üstelikte zayıfladıkları bir dönemde ve kendileri teklif götürerek masaya bir devlet gibi oturtacaklarını bilmiyorduk.

Pkk olmasa da ülke kan içindeydi. 12 Eylül darbesi ile sinmiş Alevi düşmanlığı, sağ parti ve gruplarca tekrar canlandırıldı. 1993 Sivas ve 1995 Gazi Mahallesi katliamları, 70’lerden bu yana pek çok şeyin değişmediğini gösterdi.

DOKSANLI YILLAR GÜZELLEMELERİNE İTİRAZ

İnternette çokça dolaşan doksanlı yıllar güzellemelerine itiraz olarak bir seri yazı yazacağım. Önce o döneme damga vuran radyo-tv ve pop müzik konularıyla başlayalım.

1.BÖLÜM RADYO-TV VE POP

Epeydir sosyal medya ortamlarında bir doksanlar güzellemesi var.  Doksanları hiç görmemiş çoluk çocuk bile, bunun muhabbetini yapıyor. Doksanları bizzat göbeğinden yaşamış, 1994-98 arasında üniversitede okumuş biri olarak bahsetmeye karar verdim.

Doksanlar denince ilk akla gelen pop müzik, daha doğrusu hareketli pop müziktir.  Yetmişler ve seksenler, özellikle seksenler büyük ölçüde arabesk-fantezi dönemidir. Bu döneme de hâkim olan radyo, polis radyosudur. Doksanlar ise artık Kral tv’nin devridir. Beraberinde bir sürü özel radyo ve televizyon kanalının açıldığı, iletişim fakültelerinin puanlarının tavan yapıp, ÖSS ve ÖYS sınavlarında bazı bazı ilk yüzde birden öğrenci aldığı dönemdi. Özel bir kanala stajyer giren iki sene geçmeden başka bir kanala yayın yönetmeni oluyordu. 1991’se Star1 kanalının açılması ile yaygınlaşan klip yayımı, 1994’le hız kazandı. Bu patlama 1990’da Aşkın Nur Yengi’nin Sevgiliye albümünü ile başladı. Asıl patlama ise Yonca Evcimik’in 1991 tarihli Abone albümüdür. 1994’de kurulan Kral tv, uzun süre pop müzik piyasasını yönlendirmiştir. Seksenlere Polis radyosunda bir-iki kere çalan bir şarkı, kasetinin satışlarını patlatırken, doksanlarda aynı işi Kral tv görüyordu. Polis radyosuna bir şarkıyı çaldırmak için telefonla arayıp, istek yaptırmak yeterliydi. Zaten radyonun programları çoğunlukla istek saatlerinden oluşuyordu. Kral TV’de ise bu iş biraz paraya, biraz Uzan ailesinin keyfine ve hatta bazı dedikodulara göre Kemal Uzan’ın ve Uzan ailesi erkeklerinin cinsel arzuları rol oynuyordu. Bazı kadın popçuları, kendisi ile ilişkiye girmeyi ret ettikleri için kliplerini yayımlamadıkları gibi, kadını magazin programlarında rezil ediyorlardı.

Doksanlar popu bolca Sezen aksu demekti. Özellikle 95-97 arasında haftada bir, iki, bazen de dört-beş yeni popçu (abartmıyorum) piyasaya çıkardı. Çoğu da Sezen Aksu’dan feyz alır, onun tarafından müzik piyasasına sürülürdü. Uzanların, Aksu’ya Kral tv (ve kendilerine ait 5-6 kanalda) boykotu bile Sezen’in yıldızını söndürmedi. Onun yıldızını yıllar sonra 2010 Referandumunda Yetmez Ama Evet güruhuna katılması, akabinde yüz felci geçirip, birkaç yıl hiç görünmemesi söndürdü. O dönemim ve bu günlerin mega starı şüphesiz Tarkan’dı. Uzan ailesi bile onu boykot etmeye cesaret edemedi. Uzanlar Tarkan’ı televizyondan boykot edemedi, sadece uzun yıllar düzenledikleri Rumelihisarı konserlerinden boykot ettiler. Doksanlı yıllar Uzanlar ve Rumeli Holding demektir birazda.

Boykot edilenler sadece Sezen Aksu ya da Tarkan değildi, özellikle rak müzik, uzun yıllar Kral Tv ve Uzanlar boykotu ile karşılaştı. Mesela Mor ve Ötesi grubu, biraz da muhalif yapısından dolayı, uzun yıllar televizyon kanallarına çıkmadı ve çok fazla tanımadı. Kısa ömürlü Eko TV kanalına çıkıp, bir de kliplerini yayımlayınca patladı.

Pop patlaması boyunca çok aşırı kaset formatında albüm satıldı. C.D’nin ömrü kısa oldu. Çünkü hemen ardından mp3 ve ADSL interneti geldi. Artık kotalı ve belli saatlerde uygun internet yoktu, bol ve ucuz internet vardı ve pek çok kişi kaset almaktansa, bedava indiriyordu. İndiremeyenlerde, 100-150 şarkı barındıran ful albüm mp3 CD’leri alıyordu. 1997-98 gibi bir anda türkü tarzı pop patladı. Meğer sebebi, orijinal bestelerde yüksek telif maliyeti, düşen kaset satışları ve anonim türkülerin bedava olmasıymış. Kaset satışlarının düşmesi ile beraber pop fırtınası azaldı ise de şöyle 2008 civarına kadar sürdü.

Doksanların ışıltılı başka bir yüzü de yeni açılan özel televizyon ve kanallarıdır. 1990’da Star 1 ile başlayan furya, arka arkaya pek çok kanalın açılması ile sürdü.  Bu dönemde açılan radyo ve televizyonlar, yasaya, hatta anayasaya göre kanunsuzdu. Anayasaya göre radyo ve televizyon kanalı açmak yetkisi sadece devletteydi ama cumhurbaşkanının oğlu, ilk özel radyo televizyon şirketinin sahibiydi.  Star1 uzun bir süre tek televizyon kanalı olarak kaldı. Sonra Uzan ailesi, kardeş kanallar kurdu. Derken diğer pek çok şirket, özel televizyon kanalını kurdu. Ardından özel radyolar geldi.

Radyolara burada özel bir yer ayırmalıyım. Radyo doksanlı yıllar boyunca ikinci altın çağını yaşadı. Sadece Kral fm gibi büyük kanallar değil, bir sürü küçük ve yerel radyo kanalı da bu furyaya katıldı. Sermayesi düşüktü, basit bir telsiz vericisiyle kısa dalga, yani fm yayın yapmak yeterliydi. Genelde Kral tv başta olmak üzere, pop şarkıları çalınırdı. Bazıları da arabesk yayınlayıp, aradan sıyrılırdı. Arabeskin de halen önemli bir dinleyici kitlesi vardı. Viceylik denen radyo sunuculuğu, gözde bir meslektti. Benimde viceylik yapan arkadaşlarım oldu. Anlattıklarına göre o zamanlar radyolarda dijitall sistem ya da CD çalar yokmuş ve kasetle yayın yapıyorlarmış. Bir şarkı yayınlanırken, ötekinin kasetteki yerini ayarlıyorlarmış. Masrafı pek olmayan, geliri çok bir işti radyo yayımcılığı. Diceylerden bazıları iyi maaş alırdı, çünkü hangi radyoya giderse, onu dinleyen kitleleri olurdu. Viceylik denen Kral tv gibi video müzik kanallarının sunuculuğu da vardı. İki binli yılların başında bazı kanalların viceysiz yayımların bazı bazı daha çok izlendiğini fark edilince, bu meslek ölmeye başladı. Radyoculuk ise, iki binli yıllardan sonra toptan ölmeye başladı. Parlak olduğu doksanlarda bir de solcu radyolar furyası vardı. Bolca devrim şarkıları, protest müzik yayımlarlardı. O yıllara ait başka bir ayrıntı da her erkeğin sesine âşık olduğu bir kız vicey vardı. Bir de o yıllarda genç erkeklerin sesine aşık oldukları bir kız radyocu olurdu.

Parantezi kapatıp, televizyonlar konusuna geri dönelim. O dönem televizyonlarda bolca seks, çıplaklık ve küfür vardı. Bu yayımlar özellikle gece yarısından sonra. Gerçi pek çok gündüz yayımında da böylesi görüntüler, o yıllar boyunca normaldi. Küfür ve argo da gırlaydı. Şimdiki nesil o dönemin programlarını izlediğinde, bunlar nasıl yayımlanmış falan diyor. O zamanlar daha önce de söylediğim gibi bu kanallar yasal değildi bir de o zamanlar internet yok ve yeni başlamıştı. Gazete bayisinden utana sıkıla porno dergi ya da Tan, Bulvar gibi gazeteler alır, genelde bodrum katta ve pis kokak sinemalara giderdiniz. Olay yasaktan çok, ihtiyaç meselesi, şimdi internetten, üstelikte cepten her türlü görüntüye ulaşabiliyorken, çok da ihtiyaç değil. Televizyonlarda dönüşüm 1997’de Levent Kırca’ın Olacak O Kadar programındaki Jet Ski skeci ile başladı. Tansu Çiller’in ve merkez sağın siyasi yaşamının sonu olan bu skeçten sonra, uzaya TÜRKSAT uyduları fırlatıldı, Anayasa değişti, RTÜK kuruldu.

Teknolojik ve sosyal değişim olarak 1920’ler ile kıyaslanabilirdi. Bu yıllar elektrik,  otomobil ve radyo’nun günlük hayata girdiği yıllardır. Doksanlar da bilgisayar, internet, cep telefonu ve bankamatiklerin insan hayatına girdiği yıllardır. Cep telefonu ile internetin birleşmesi yaklaşık on beş yıl sürdü, 2010’ları buldu. Poşetli dergilerin, Üç film birden sinemalarının, VHS-BETAM videokasetlerin,  merkez sağın ve ev telefonlarının son yıllarıydı. Sabit telefon demişken, o yıllarda sabit telefonlardan dokuz yüz diye başlayan ve bu yüzden dokuzyüzlü hatlar olarak anılan telefon numaraları aranır, burç, fal, seks yorumları, maç, ganyan tahminleri falan dinlenir ve gayet kabarık telefon faturaları ödenirdi. Cep telefonları yeni çıkmıştı, sahip olmak ve konuşmak çok pahalıydı. Renkli kapaklar ve yılan oyunu bile iki binlerin başına doğru yeni yeni gözükmeye başlamıştı.

Doksanlar muhabbetine sebep olan bu pop ve eğlence furyasıdır, başka bir şey değil. Bu satırları yazdığım yıl 2017 ve halen bir müzik kanalını açsam, star ünvanlı popçuların çoğu o dönemden kalma. 90’ların asıl öteki ve karanlık yüzü vardı.