1)Yanlış: 1400 yıl boyunca Türkler aynı yazıyı kullandı.
Doğru: Arap harfleri kullanılmakla beraber, aynı yazı 1400 sene boyunca kullanılmadı. Selçuklu devletinde resmi dil Farsça'ydı. Önceki dönemlerde de yazı dili olarak pek çok kez Arapça ve Farsça tercih edildi.
Türkçenin yazı dili olarak yerleşmesi, Karamanoğlu Mehmet beyin Türkçeyi resmi dil olarak ilan etmesiyle başladı. Osmanlılarda ise 50-80 yıllık dönemlerde yazı dili değişti. Arapça-Farsça kelimeler araya girdi ve bazıları bazı dönemlerde kullanılıp, unutuldu. Bazı dönemlerde de yazım kuralları büyük ölçüde değişti. Bu yüzden Osmanlıca öğrenme hiç bitmez gibi bir şeydir.
2.Yanlış: Bu nesle eski yazıyı öğretirsek ya da eski yazı ile okuma-yazma öğretirsek, herkes eski belgeleri, mezar taşlarını okuyabilir.
Doğru: Gerçekte Osmanlıda eğitim birliği ''Tevhit ve Tedrisat Birliği'' olmadığından, özellikle el yazısı ve kitabelerin yazımlarında bir standart yoktur. Muhtemelen pek çok kişinin, özellikle orduda çavuşluktan subaylara yükselenlerin yetersiz eğitimleri dolayısı ile pek çok kişi temel yazım kurallarını bile takmamış, mesela en basitinden sonrasında harf bitişmeyen elif, mim gibi harflere, harf bitiştirmiştir.
Halit Rıfkı Atay, yedek subaylık için bir yazı sınavına girdiklerini ve medreselilerin çoğunun bu sınavı kaybettiğini anlatır. Zira ordunun aradığı 2. Meşrutiyet döneminde kısmen standartlaşmış matbaa Osmanlıcasıdır.
3.Yanlış: Osmanlıca bir harf-yazı diliydi
Doğru: Osmanlıca aslında bir resim-şekil yazı diliyidi.Osmanlıca'da Türkçe'de kullanılmayan peltek s gibi seslerin harfi olduğu gibi, Türkçenin sesli harflerine ait işaretler yoktur. Okudukça kelimleri tanıyor ve yazının gidişinden tanıyorsunuz. Azeri yazar Ahundof, bir oyununda buna örnek verir. Çocuk oldu ve çocuk öldü sözcüğü örneğin, aynı şekilde yazılır. Bu tip sorunları çözmenin de yolu yoktur.
4.Yanlış. Osmanlıca yazısı Arap harfleri ile Türkçe yazıdır.
Doğru: En başta Osmanlıcada Fatih zamanı ve belki daha önceden Arapçaya özgü esre-örte-şedde gibi işaretler kullanılmamaya başlanmıştır. Meşrutiyetle beraber matbaa yaygınlaşınca, batı dillerinde kullanılan bazı noktalama işaretleri de yaygınlaşmıştır. Bu işaretlerde batılı anlamda uygulanmamış, virgül ve ünlem işareti, başka harflerle karışmasın diye ters basılmıştır.Arapça'nın orijinal on dokuz harfine İranlılar J harfini, Türkler de gef, nef ve yef diye üç ayrı harf eklemiştir. Afganistalı bir arkadaş yef harfi hariç bu harflerin Afganistan'da da kullanıldığını söylemiştir.
5 Yanlış.Osmanlıda matbaa Lale devri ile başladı.
Doğru: İbrahim Müferrika ile başlayan matbaa çok az kitabı basabildi. Gerçek anlamda yazının matbaa ile basılması, Tanzimat dönemi ile başladı. Tanzimata kadar kitaplar genelde el yazması olarak üretiliyordu.
6.Yanlış: Osmanlıca veya Arap alfabesi ile Türkçe yazım denenmedi, hemen Latin harflerine geçildi: 2. Meşrutiyet ile Dünya savaşı arasında, harflerin Latince harfler gibi birleşmediği, Enveri yazı denen bir yazı çeşidi denendi. Pek çok şey denendi ama Arap harfleri Türkçenin sesleri için yetersiz kalıyordu.
7.Yanlış: Latin harflerinin başlangıcı 1928 yazı devrimdir.
Aslında Azerbaycan, Türkiye'den önce Latin harflerine geçmişti, Rusların baskısı ile Kril alfabesine geçtiler. Rus egemenliği bitince tekrar Latin alfabesine geçtiler. Osmanlıda da tabelalarda, etiketlerde Latin alfabesi ile Türkçe yazma çabalarını görmek mümkündü.
8.Yanlış, İskilipli Atıf Efendi Latin harflerine karşı olduğu için asıldı..
Doğru: İskilipli Atıf'ın Latin harflerine karşı yazısı, harf devriminden öncedir ve hukuka göre bir insan, bir kanunun çıkışından önce çiğneyemez. (Nümberg mahkemelerinde İnsanlığa Karşı Suçlar tanımlaması yapılarak, bu suç istisna sayılmıştır.) Atatürk düşmanları bu durumu çok kullanmıştır. Oysa İskilipli Atıf, İngiliz Muhipler derneği üyesidir ve aslında Kurtuluş Savaşı aleyhine propagandası yüzünden asılmıştır.
9. Yanlış Göktürk veya Uygur harfleri denenmedi.
Doğru: Uygur yazısı aslında Sogd yazısıdır. Komünist rejimlerin yıkılışının ardından bu gün Moğolistan'da uygulanmaktadır. Batı, yani Oğuz Türkçesinin seslerine Arap alfabesi kadar yabancıdır. Göktürkçe üzerinden ize çok zaman geçmiş, bir kaç kitabe dışında elimizde veri kalmamıştır. Göktürkçe deki bazı sesler unutulmuş, Türkçeye de bazı yabancı sesler gelmiştir. En çok kullanılanı da Arapça kökenli Ş sesidir ki bu gün bile Ş harfi ile başlayan veya içinde Ş harfi geçen çoğu kelimenin orijinali Arapçadır.
10. Yanlış, Latin harflerinin avantajları yoktu.
Doğru: Gerçi bu avantajlar teknoloji ile gündemden düştü. Arapça matbaa yazısı için dokuz yüzden fazla klişe harf gerekirdi zira harflerin kelime başı, ortası, sonu ve tek başına halleri farklıdır. Latin harfleri ile Türkçe yazarken de doksan civarı klişe gerekliydi. O dönem için ciddi bir masraf kalemdidir.
11.Yanlış. Tek harf devrimi olmamız (Özellikle Japonlar örnek gösterilir.)
Doğru: Pek çok millet harf ve dil devrimi yapmıştır. Japonlar 1863'de beş bin kadar karakteri dillerinden atmış, batı dillerindeki sesleri alabilmek için yeni harfler icat etmiştir.
Türk harf devriminde ise harfler batıdan ve bazıları da değiştirilerek (Meşhur internette kullanılmayan noktalı ü, ö, ş. ve küçük i ) kullanılmış, yabancı dillerden ses alınmamasına özen gösterilmiştir. Falih Rıfkı Atay, Q harfinin Türkçeye girmemesini sağlaması ile övünmüştür. Şahsi fikrimce yazık olmuştur. Q harfi Türkçede olsaydı Tatar Türkçesi, Azeri Türkçesi, Kürtçe ve bazı diller daha kolay anlaşılabilirdi. Vietnamlılar ise Doğu Asya'da Latin harflerini kullanan tek millet olarak kalmıştır.
Japonlar harf devrimini yaparken, en azından erkeklerin en az %40' ı çok iyi okuma-yazma biliyordu. Türk yazı devrimi sırasında ise bu oran % 5 civarı idi. (Tarih kitaplarında yazan %10-13 rakamına sadece okuyanlar da dahildir)
Aslında pek çok millet tarihlerinde çeşitli dönemlerde yazı ve dil devrimi yapmıştır. Örneğin Reform hareketi aynı zamanda Almanya'da bir dil devrimi olmuş, Luther'in İncil çevirisi ve Roma kilisesi ile yaptığı broşür savaşları, Almanlarda ortak dil ve harf kullanımını sağlamıştır. Örneğin Almancada cins isimlerin yazımına da büyük harfle başlanması Luther'in tanrını yarattığı tüm isimlerin önemli olduğu ve büyük harfle başlaması düşüncesine dayanır. Modern Almanya kurulurken de, Gotik denen ve Latin harflerinin bol kıvrımlı-süslü tipi denen yazılardan vazgeçilmiştir.
12.Yanlış. Muhteşem Osmanlı arşivi:
Doğru. Osmanlı arşivi yüz binlerce belge barındırır ama bu belgelerin hepsi bir çeşit rastgele yığın halindedir. Çoğu belge de el yazısıdır ve kataloglanmamıştır.
13.Yanlış. Bir gece cahil kaldık.Osmanlıda zaten okuma-yazma asla %10'u bulmaması bir yana, Osmanlı hiç bir zaman bir bilim ve sanat ülkesi olmadı. Koca Osmanlı imparatorluğunun bir tane bile matematikçisi, fizikçisi olmamıştır. (Bir Cahit Arf, Feza Görsev, Ali Kurşunoğlu, Erdal İnönü gibi bilim adamı yetiştirmemiştir) Son dönemlerinde Avrupa'ya eğitime gidenlerden bir kaç ciddi tıp bilgini çıkmıştır.
Osmanlı'nın bilime ilgisizliğinin en belirgin özelliği Mısır'da dört yüz yıl kalıp, piramitler veya mumyalar ile ilgi tek belge bırakmaması, Fransızların üç sene kalıp Mısır hiyerografisini çözmeleridir.
Nazilerin önünden kaçıp, Türkiye'ye gelen bilim adamlarından Ernst von Hirsh, ilgin bir olay anlatır. 1908'de Almanlar İstanbul tıp üniversitesi kütüphanesine bir sandık kitap gönderir. Sandığı 1933 yılında Nazilerden kaçan Alman doktorlar açar. Osmanlının bilime ilgisizliği hastalığını Türkiye halen tam olarak üzerinden atamamıştır.
Öte yandan Osmanlının ebebiyata ilgisi de çok iyi değildir. Nefi gibi hicivciler katledilirken, Nedim gibi zevk ve sefa düşkünleri baş tacı edilmiş, Mesnevi ve Yunus Emre divanı uzun yıllar yasaklanmıştır.
Bir ara divan edebiyatına merak salmıştım. Gayet muhafazakar bir edebiyat öğretmeni arkadaşın, teyzesi defterdar olanın faytonu damda dolanır esprisini yapınca, bu merakımın ahmakça olduğuna karar verdim.
14.Yanlış. Eski yazıya dönülebilinir:
Osmanlıda okuma yazmayı bırakın, sadece okuyabilme noranı bile %10'u geçmiyordu. Kadınlarda ise %1'in altıydı. Şimdi bütün toplumu dönüştürme güçlüğü bir yana, sesli harflere alışmış topluma tekrar nasıl sesli harflerin olmadığı bir yazıyı kabul ettirmek imkansızdır.
Bence Latin harflerine düşmanlığı temel sebebi, okuma yazma oranlarındaki artıştır. Eğitim oranlarını gördükçe kendilerine afakanlar basanlar, kolay öğrenilen yazı sistemine düşman olmasıdır.
/cikartmalar-gotik-alfabesi.jpg.jpg)
Türkçenin yazı dili olarak yerleşmesi, Karamanoğlu Mehmet beyin Türkçeyi resmi dil olarak ilan etmesiyle başladı. Osmanlılarda ise 50-80 yıllık dönemlerde yazı dili değişti. Arapça-Farsça kelimeler araya girdi ve bazıları bazı dönemlerde kullanılıp, unutuldu. Bazı dönemlerde de yazım kuralları büyük ölçüde değişti. Bu yüzden Osmanlıca öğrenme hiç bitmez gibi bir şeydir.2.Yanlış: Bu nesle eski yazıyı öğretirsek ya da eski yazı ile okuma-yazma öğretirsek, herkes eski belgeleri, mezar taşlarını okuyabilir.
Doğru: Gerçekte Osmanlıda eğitim birliği ''Tevhit ve Tedrisat Birliği'' olmadığından, özellikle el yazısı ve kitabelerin yazımlarında bir standart yoktur. Muhtemelen pek çok kişinin, özellikle orduda çavuşluktan subaylara yükselenlerin yetersiz eğitimleri dolayısı ile pek çok kişi temel yazım kurallarını bile takmamış, mesela en basitinden sonrasında harf bitişmeyen elif, mim gibi harflere, harf bitiştirmiştir.
Halit Rıfkı Atay, yedek subaylık için bir yazı sınavına girdiklerini ve medreselilerin çoğunun bu sınavı kaybettiğini anlatır. Zira ordunun aradığı 2. Meşrutiyet döneminde kısmen standartlaşmış matbaa Osmanlıcasıdır.
3.Yanlış: Osmanlıca bir harf-yazı diliydi
Doğru: Osmanlıca aslında bir resim-şekil yazı diliyidi.Osmanlıca'da Türkçe'de kullanılmayan peltek s gibi seslerin harfi olduğu gibi, Türkçenin sesli harflerine ait işaretler yoktur. Okudukça kelimleri tanıyor ve yazının gidişinden tanıyorsunuz. Azeri yazar Ahundof, bir oyununda buna örnek verir. Çocuk oldu ve çocuk öldü sözcüğü örneğin, aynı şekilde yazılır. Bu tip sorunları çözmenin de yolu yoktur.
4.Yanlış. Osmanlıca yazısı Arap harfleri ile Türkçe yazıdır.
Doğru: En başta Osmanlıcada Fatih zamanı ve belki daha önceden Arapçaya özgü esre-örte-şedde gibi işaretler kullanılmamaya başlanmıştır. Meşrutiyetle beraber matbaa yaygınlaşınca, batı dillerinde kullanılan bazı noktalama işaretleri de yaygınlaşmıştır. Bu işaretlerde batılı anlamda uygulanmamış, virgül ve ünlem işareti, başka harflerle karışmasın diye ters basılmıştır.Arapça'nın orijinal on dokuz harfine İranlılar J harfini, Türkler de gef, nef ve yef diye üç ayrı harf eklemiştir. Afganistalı bir arkadaş yef harfi hariç bu harflerin Afganistan'da da kullanıldığını söylemiştir.5 Yanlış.Osmanlıda matbaa Lale devri ile başladı.
Doğru: İbrahim Müferrika ile başlayan matbaa çok az kitabı basabildi. Gerçek anlamda yazının matbaa ile basılması, Tanzimat dönemi ile başladı. Tanzimata kadar kitaplar genelde el yazması olarak üretiliyordu.6.Yanlış: Osmanlıca veya Arap alfabesi ile Türkçe yazım denenmedi, hemen Latin harflerine geçildi: 2. Meşrutiyet ile Dünya savaşı arasında, harflerin Latince harfler gibi birleşmediği, Enveri yazı denen bir yazı çeşidi denendi. Pek çok şey denendi ama Arap harfleri Türkçenin sesleri için yetersiz kalıyordu.
7.Yanlış: Latin harflerinin başlangıcı 1928 yazı devrimdir.
Aslında Azerbaycan, Türkiye'den önce Latin harflerine geçmişti, Rusların baskısı ile Kril alfabesine geçtiler. Rus egemenliği bitince tekrar Latin alfabesine geçtiler. Osmanlıda da tabelalarda, etiketlerde Latin alfabesi ile Türkçe yazma çabalarını görmek mümkündü.
8.Yanlış, İskilipli Atıf Efendi Latin harflerine karşı olduğu için asıldı..
Doğru: İskilipli Atıf'ın Latin harflerine karşı yazısı, harf devriminden öncedir ve hukuka göre bir insan, bir kanunun çıkışından önce çiğneyemez. (Nümberg mahkemelerinde İnsanlığa Karşı Suçlar tanımlaması yapılarak, bu suç istisna sayılmıştır.) Atatürk düşmanları bu durumu çok kullanmıştır. Oysa İskilipli Atıf, İngiliz Muhipler derneği üyesidir ve aslında Kurtuluş Savaşı aleyhine propagandası yüzünden asılmıştır.
9. Yanlış Göktürk veya Uygur harfleri denenmedi.
Doğru: Uygur yazısı aslında Sogd yazısıdır. Komünist rejimlerin yıkılışının ardından bu gün Moğolistan'da uygulanmaktadır. Batı, yani Oğuz Türkçesinin seslerine Arap alfabesi kadar yabancıdır. Göktürkçe üzerinden ize çok zaman geçmiş, bir kaç kitabe dışında elimizde veri kalmamıştır. Göktürkçe deki bazı sesler unutulmuş, Türkçeye de bazı yabancı sesler gelmiştir. En çok kullanılanı da Arapça kökenli Ş sesidir ki bu gün bile Ş harfi ile başlayan veya içinde Ş harfi geçen çoğu kelimenin orijinali Arapçadır.10. Yanlış, Latin harflerinin avantajları yoktu.
Doğru: Gerçi bu avantajlar teknoloji ile gündemden düştü. Arapça matbaa yazısı için dokuz yüzden fazla klişe harf gerekirdi zira harflerin kelime başı, ortası, sonu ve tek başına halleri farklıdır. Latin harfleri ile Türkçe yazarken de doksan civarı klişe gerekliydi. O dönem için ciddi bir masraf kalemdidir.
11.Yanlış. Tek harf devrimi olmamız (Özellikle Japonlar örnek gösterilir.)
Doğru: Pek çok millet harf ve dil devrimi yapmıştır. Japonlar 1863'de beş bin kadar karakteri dillerinden atmış, batı dillerindeki sesleri alabilmek için yeni harfler icat etmiştir.
Türk harf devriminde ise harfler batıdan ve bazıları da değiştirilerek (Meşhur internette kullanılmayan noktalı ü, ö, ş. ve küçük i ) kullanılmış, yabancı dillerden ses alınmamasına özen gösterilmiştir. Falih Rıfkı Atay, Q harfinin Türkçeye girmemesini sağlaması ile övünmüştür. Şahsi fikrimce yazık olmuştur. Q harfi Türkçede olsaydı Tatar Türkçesi, Azeri Türkçesi, Kürtçe ve bazı diller daha kolay anlaşılabilirdi. Vietnamlılar ise Doğu Asya'da Latin harflerini kullanan tek millet olarak kalmıştır.
Japonlar harf devrimini yaparken, en azından erkeklerin en az %40' ı çok iyi okuma-yazma biliyordu. Türk yazı devrimi sırasında ise bu oran % 5 civarı idi. (Tarih kitaplarında yazan %10-13 rakamına sadece okuyanlar da dahildir)
Aslında pek çok millet tarihlerinde çeşitli dönemlerde yazı ve dil devrimi yapmıştır. Örneğin Reform hareketi aynı zamanda Almanya'da bir dil devrimi olmuş, Luther'in İncil çevirisi ve Roma kilisesi ile yaptığı broşür savaşları, Almanlarda ortak dil ve harf kullanımını sağlamıştır. Örneğin Almancada cins isimlerin yazımına da büyük harfle başlanması Luther'in tanrını yarattığı tüm isimlerin önemli olduğu ve büyük harfle başlaması düşüncesine dayanır. Modern Almanya kurulurken de, Gotik denen ve Latin harflerinin bol kıvrımlı-süslü tipi denen yazılardan vazgeçilmiştir.
12.Yanlış. Muhteşem Osmanlı arşivi:
Doğru. Osmanlı arşivi yüz binlerce belge barındırır ama bu belgelerin hepsi bir çeşit rastgele yığın halindedir. Çoğu belge de el yazısıdır ve kataloglanmamıştır.
13.Yanlış. Bir gece cahil kaldık.Osmanlıda zaten okuma-yazma asla %10'u bulmaması bir yana, Osmanlı hiç bir zaman bir bilim ve sanat ülkesi olmadı. Koca Osmanlı imparatorluğunun bir tane bile matematikçisi, fizikçisi olmamıştır. (Bir Cahit Arf, Feza Görsev, Ali Kurşunoğlu, Erdal İnönü gibi bilim adamı yetiştirmemiştir) Son dönemlerinde Avrupa'ya eğitime gidenlerden bir kaç ciddi tıp bilgini çıkmıştır.
Osmanlı'nın bilime ilgisizliğinin en belirgin özelliği Mısır'da dört yüz yıl kalıp, piramitler veya mumyalar ile ilgi tek belge bırakmaması, Fransızların üç sene kalıp Mısır hiyerografisini çözmeleridir.
Nazilerin önünden kaçıp, Türkiye'ye gelen bilim adamlarından Ernst von Hirsh, ilgin bir olay anlatır. 1908'de Almanlar İstanbul tıp üniversitesi kütüphanesine bir sandık kitap gönderir. Sandığı 1933 yılında Nazilerden kaçan Alman doktorlar açar. Osmanlının bilime ilgisizliği hastalığını Türkiye halen tam olarak üzerinden atamamıştır.
Öte yandan Osmanlının ebebiyata ilgisi de çok iyi değildir. Nefi gibi hicivciler katledilirken, Nedim gibi zevk ve sefa düşkünleri baş tacı edilmiş, Mesnevi ve Yunus Emre divanı uzun yıllar yasaklanmıştır.
Bir ara divan edebiyatına merak salmıştım. Gayet muhafazakar bir edebiyat öğretmeni arkadaşın, teyzesi defterdar olanın faytonu damda dolanır esprisini yapınca, bu merakımın ahmakça olduğuna karar verdim.
14.Yanlış. Eski yazıya dönülebilinir:
Osmanlıda okuma yazmayı bırakın, sadece okuyabilme noranı bile %10'u geçmiyordu. Kadınlarda ise %1'in altıydı. Şimdi bütün toplumu dönüştürme güçlüğü bir yana, sesli harflere alışmış topluma tekrar nasıl sesli harflerin olmadığı bir yazıyı kabul ettirmek imkansızdır.
Bence Latin harflerine düşmanlığı temel sebebi, okuma yazma oranlarındaki artıştır. Eğitim oranlarını gördükçe kendilerine afakanlar basanlar, kolay öğrenilen yazı sistemine düşman olmasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder