Din felsefesinde, evrensel delil konusunda, internette viral olan dolmakalem örneklemesine benzer bir varsayımlanmış olay olgusu vardır. Denilir ki, sonsuz sayıda maymunun önüne, sonsuz sayıda daktilo (yeni nesil için buna klavye diyelim) koyarsan, eninde sonunda her hangi bir dilde, her hangi bir mantıklı cümle veya çok zorlarsak paragraf yazar.
Bu önermede iki fiil kökü var ve ben ikisine de itiraz edeceğim. Birincisi sonsuza kadar denemek, ikincisi de anlamlılık.
Sonsuzluk kavramını tam anlamıyoruz. Doğrusu İngilizce dersi alırken, İngilizlerin (ve Amerikalıların) milyardan büyük rakamları telaffuz etmediklerini öğrenince şaşırmıştım. Sebebini de İngiliz sterlininde en büyük banknotunun 50'lik olduğunu, daha büyükleri varsa da dolaşımda olmadığını öğrenince anladım. Milyara, billon diyorlardı ve bin milyar deyip, daha büyük rakam telaffuz etmiyorlardı. Milyardan daha büyük rakamları hesaplama sebebimiz enflasyon ve bu durumda en küçük para on bin yada yüz binlik banknot ya da metal para olabiliyor.
Sonsuz kavramını düşünsek de, ne kadar olduğunu tam olarak kavrayamıyoruz. Bu yüzden sonsuza kadar denemek ne demek, tam olarak algılayamıyoruz. Bunu basit bir örnekle anlatayım. Meşhur arama motoru Google, adını bir (1) rakamın arkasında yüz (100) adet sıfır konması ile elde edilen teorik sayıdan alıyor. Birin yanına değil yüz, google kere google (yani bir çarpı yüzde ulaşmak için gerekli sayı ki, bunun için sadece klavyenin sıfır tuşuna basarak yapsak bile, bunu yazmaya ömrümüz yetmez) sayısı kadar sıfır koysak, bu da sonsuz değildir. Hatta birin değil, dokuzun yanına koysak, hatta bütün bu google kere google sayısı bir ya da sıfırlardan değil de, dokuzlardan oluşsa, o da sonsuz değildir.
Biliyorum, kafanız karıştı. Mühendislerin, astrofizikçilerin ve çeşitli bilim adamlarının uydurduğu ya da icat ettiği, birin yanına iki yüz küsur sıfır konan sayılar varmış, bunu onlarla yapsak bile sonsuz değildir.
Bu sonsuzlukta, yani hiç bir sayı-rakam değeri ile gösteremediğimiz için devrik sekiz rakamı ile gösterdiğimiz sonsuzlukta, her şey, en absürt tesadüfler bile mümkündür.
Diğer itirazım da anlamlılık üzerine. Eğer beklediğimiz roman, Dostoviyetski'nin ana dili Rusça ve Krli alfabesi mi veya hangi dilde, daha önce yazılmış bir romanın bire bir aynısının tesadüfen oluşması mı, yoksa bütün o yazılanların bir roman ya da anlamlı bir bütünlük olması mı? Aradığımız nedir?
İlginçtir teknoloji ne kadar ilerlerse, bilimsel teoriler o kadar kadar belirsizleşiyor, bilim adamları o kadar çok kesinlikten uzak konuşuyor. Newton'un evreni açıklayacak denilen teorileri bugün sadece kolay hesaplama yöntemi, bilimsel değeri yok.
Alman filozof ve matematikçi (aslında hemen her bilimde illa bir teorisi olan kişi) Leibniz, mevcut dünyanın olası dünyaların en iyisi olduğunu iddia eder. Voltaire, Candide romanını bu iddia ile alay etmek için yazar.
Bence dünya, bize olması gerekenmiş gibi gelir ve öyle olmadığında dünyamız değiştiğinde anlarız. Ülkücülerin, başka milletlerden doğsaydım, Türk milliyetçisi olurdum demesi gibi; Alevilerin de, Alevilik kaderim olmasa tercihim olurdu sözü vardı. Bence her ikisi de palavradır. Doğup, büyüdüğümüz düzen, bize olması gerekenmiş gibi gelir.
Mesela eskiden okula takım elbise ile gelirdik ve kıyafetimizi beğenmeyen öğretmenler bizi sahiden okula almaz, saçımızda sahiden tren yolu açardı. Hatta seksenlerde bir ara okullarda baskın bakirelik kontrolleri yapılıyordu. Öğretmenliğimin ilk yılları, 28 Şubat dönemindeydi. Okullara ve devlet dairelerine türbanla girmek yasaktı. Öğrenciler dersin son beş-on dakikasında izin alıp, saçlarını yaparlardı.
Daha ilginç olansa o yıllarda türbanlı öğrenci sayısı-oranı daha fazlaydı. Son beş-altı yıldır hızla azalıyor, Her yeni gelen sınıfta daha az türbanlı öğrenci var. Üstelik bayağı sağcı (muhafazakar diyemiyorum artık) bir semtteyim.
İngiliz, daha doğrusu Büyük Britanyalı (İrlanda asıllıdır çünkü), ünlü ve Nobel ödüllü tiyatro oyunu yazarı Bernarnd Shaw, Sezar ile Kleopatra adlı eserine, Sezar'a Britanicus diye bir uşak verir, amacı yaşadığı İngiliz toplumunu yermektir. Orada Sezar, Britanicus'u şu sözlerle aşağılar:
-Kendi kabilesinin kurallarını evrensel yasa sanan bir barbar.
Aslında Shaw bu sözlerle ilkel insan ile fikir üreten insan arasındaki farkı ortaya koyar. Evrenin kendisine öğretile gibi olduğunu varsayan ilkel insanlar, farklı olabileceğini düşünen modern insan. Modern insan başkalarını ve evreni önce anlamaya çalışır. İlkel insan ise kendisine öğretilen gibi olmayanları aşağılar.
Aslında bilim ve felsefe, bir maymunun rast gele daktilo tuşlarına bastığı kağıttaki yazılara anlam verme çabasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder