DÜŞECEĞİNİ HATIRLA- Memento cades (1-DÜŞMEK NEDİR VE KAÇINILMAZDIR)

 Romalılar, Momento Mori demişlerdir, yani öleceğini hatırla. Oysa insan hep öleceğini hatırlar. Bu yüzden cennet, uçmak ya da valhala'yı icat etmiş, devasa anır mezarlar, türbeler, anma günleri, anma törenleri falan icat etmiştir. Daha yazının ilk çağlarında, cesedini mumyalatmıştır. Tarihin her devrinde, bir amaç uğruna ölüm yüceltilmiş ya da ölüm sonrası cennet ile ödül vaad edilmiştir.

İnsan ölümden korkmaz, gerçek budur. İnsan ölümdeca bu kadar çok sabaş olmaz, savaşlada bu kadar çok insan ölmezdi. İnsanın korktuğu, Türkçede genel anlamda düşmek dediğimiz şeydir. Türkçe'de sadece yürürken, koşarken, attan, gökten ve benzeri yerlerden isteksizce yere inme ya da çakılma işlemine düşmek dediğimiz gibi, her türlü mal, para, değer ve itibar kaybına da düşme denir.  İnsanların asıl kokrktuğu budur ve bu yüzden savaşlarda ölümden korkmaz. Düşeceğine, ölmeyi tercih eder.

İnsanların ölümden korkmama sebebi, ölümün kaçınılmaz ve belirsiz oluşudur. Elbette bir günün, bir zamanında öleceğizdir.  Bunun geç olmasını dilesek de,  bunun için çabalasak da, her an, her zaman ölebilirizdir. Korkunun ecele faydası yoktur, ecel gelmiş cihane, baş ağrısı bahanedir. Sabaha çıkacağımız belli değildir. Öyleyse yapmamız gerekeni yapmalı, ayakta ölmeli, düşmemeliyiz. Düşmemek için her çabayı göstermeliyiz.

Bilmediğimiz şey, düşmek de kaçınılmazdır, ne zaman düşeceğimiz belirsizdir. Kaçınılmaz bir günde ve eninde ve sonunda, nasıl öleceksen, paramız, makamımız, servetimiz, mülkümüz ve saltanatımız düşecektir. Bu saltanat, para, makam, mal ve mülke dayanan itibar da çökecektir. Bunun için aldığımız tedbirler, çırpınmalarımız boşunadır.

Benito Musolini muhtemelen muzaffer bir lider olarak hasta yatağında, mesut ve başarılı bir lider olarak, halkını yasa boğarak öleceğini, büyük bir törenle, belki de Papalıkla anlaşarak kurduğu Vatikan'da düzenlenecek, devasa kitlelerin katılacağı törenle, devasa bir anıt mezara gömüleceğini düşlüyordu. Her ölüm yılında törenlerle anılacak, öldüğü dakika saygı duruşunda bulunulacaktı belki de. Oysa bir Partizan lideri tarafından yargılanacağı, cesedinin baş aşağı asılıp, cesedine türlü darbeler ineceğini, üzerine tükürülüp, işeneceğini, mezarının yıllarca yeri belli olmayıp, yıllar sonra ailesine verileceğini falan düşünmemişti. Ya da Hitler, sığınağında ve Sovyet askerleri yaklaşık iki yüz metre ötesindeyken intihar edeceğini düşünmemişti muhtemelen. Cesedine, Mussolini'nin cesedine yapılacaklar yapılmasın diye yakılmasını istedi.

Hitler ve Mussolini, ölmeden devrilmenin acısını yaşadılar. Onlar bir savaşa girdi ve kaybetti. Osmanlının, İngiliz ve Fransızların, Rusların ve diğer milletlerim yüz, yüz elli yılda kurdukları imparatorluğu, en fazla on, on beş yılda yapmaya karar vermişlerdi. Çavuşesku ise, kaybedilmiş bir savaşı anlamadığı için düştü.Sovyetler Birliği dağılmıştı ve sözde bağımsız doğu Avrupa ülkelerinde iktidarlar değişirken, kendisi aynen kalacağını sandı. Romanya, Çekostovakya'nın 1968'deki işgeline ve 1984 Los Angeles olimpiyatları boykotuna katılmadı diye, Sovyetler olmadan dayanacağını sandı. Sonuçta mezarı halen belli değil.

Bazı liderler, öldükten sonra düşerler.  Stalin, öldükten hemen sonra düştü. Nazım Hikmet bile ardından, taştan dı, kağıttandı, çeliktendi, bir gece aniden üstümüzden kalktı diye şiir yazdı. Franko ise, ölümünden sonraki elli yıl bouunca parça oarça düştü. O devasa anıt mezarını, on dört yıllık kesintisiz sosyalist parti egemenliği bile yıkamadı. Pek çok kamu mültü, Franco'nun ailesinde kaldı. Mezarının aile mezarlığına taşınması ve kendisine şehir halkları tarafından hediye edilen mülklerin kendisinden geri alınması için, ölümünden elli yıl geçmesi gerekti.

Bazen de ideoloji tümden olür, 1990'da Sovyet Sosyalizminin başına gelen tam da buydu. Halbuki Sovyet Sosyalizmi, Rus Çarlığını ve Nazi iktidarını düşürmüştü. O yıllarda Türkiye'de üç kuruş para kazanmak isteyen Rusların ve şimdilerde eskiyen doğu bloku ülkelerin insanların halini hüzünle hatırlarım.

Siyasi partiler ya da oluşumlar için düşmemenin yolu pek yoktur. İktidar sahipleri, kurucu liderlerden sonra ideolojiyi yaşatmak için zorbalığa uğradıkça, düşüşün şiddetini arttırırlar. İktidarı uzatırlar mı, uzatmazlar mı, bilemeyeceğim. Eğitimsiz ve örgütsüz toplumlarda, böyle şeylerle iktidar oynunu uzatılabilir belki ama kaç yıl ya da kaç dakika? Toplumun karmaşık dinamikleri içinde buna kesin cevap veremeyeceğim. Eğitimsiz ve cahil toplumlarda iktidar süresi uzayabilir ama Kaddafi gibi kalaşnikof tüfeğin ısınmış namlusuna muhattap olma ihtimali de vardır. İşin doğrusu düşmüşe acınılmaz. İktidar partisi, ciğercinin kedisi, muhalefet partileri, sokak kedileridir. 

Bu düşme kaçınılmazsa, kendiniz inmelisidizdir bu tahttan. CHP tarih boyunca, ülkeyi kurup, ihtilal yaptığı halde, kendi isteiği ile iktidarı bırakan tek partidir. Hemen 1846 seçimlerini hatırlatan olacaktır. Ben de diyeceğim ki, 1946 seçimlerinden sonra bombalar patlamadı, Demokrat Parti ve yandaşları tutuklanmadı. CHP, Rus komünist partisi gibi, seçkoymadı.im ne olursa olsun, kendisinin iktidar olacağına dair bir maddeyi anayasaya koymadı.  Demokrat partinin mallarını kamulaştırmadı. 

Demokrat parti, tüm bunları yapmasına rağmen bir darbe ile iktidardan düştü. Menderes orduyu, gençliği ve kendisine muhalif unsurları çok küçümsemişti.

(Yazı çok uzayacak, bu yüzden burada kesiyorum) 

SAĞCILARIN ALEVİLİK SORUNU

Ağırlıklı olarak Alevilikle ilgili kitaplar çıkaran Leyla Akgül hanımın stand açacağını öğrenince Oğuz Ocakları'nın Alevilikle ilgili konferansına gittim. Doğru dürüst dinlemedim. Dinlediğim kadarı ile de diğer sağcı kuruluşlar gibi,  yaşayan Alevilikten uzak, bambaşka şeylerden bahsettiler. Fark ettim ki sağcıların bir Alevilik sorunu var ve ben de bunu  yazmaya karar verdim. Bu sorun, sadece Alevilerin sağa oy verme ve sağa oy verenleri dışlamasından ibaret değil. Alevilerin sol partiler için çalışması, propaganda yapması ve sol yayımları satın alması, tüketmesi. Pek çok sağcı, Alevi düşmanı ve Aleviler, milliyetçili yapacaksa bile ulusolculuk yapıyor, yani bunu gene sol partiler içinde yapıyor.  Pek çok Sünni, Alevi düşmanlığından sağa oy veriyor ama sırf bu yüzden oy verenler giderek azalıyor.

Sağcıların, Alevilerle ilgili olarak hatırlaması gereken bir gerçek var. Bugün Edirne'den Kars'a, Muğla'dan Muş'a, Sinop'tan Hatay'a neredeyse tüm Aleviler solcudur. Kırım, Bosna, Arnavutluk, Makedonya, Kosova, Kırcaal, Deliorman, Halep, Musul-Kerkük, Ahıska'da Türkiye'ye bağşı olsaydı, oralardaki Türkler ve Alevi olacaktı. Zira Alevileri solcu eden, onlara kötü muamele eden sağcılardır.

 Sağın Alevi sorunu iki parçadan oluşuyor. İlki Alevileri olduğu gibi kabul etmeme, ikincisi de özeleştiri yapamama.

Alevileri olduğu gibi kabul etmemeyi de ikiye ayırabililiriz. İlki, evet, Aleviler namaz kılmıyor, Ramazan orucu da tutmuyor ve bundan size ne? Biz böyleyiz ve bu sizi hiç ilgilendirmez. Size nedenini ve nasılını açıklamakla yükümlü değiliz. Bazı Alevi toplulukları namaz kılıyor, oruç tutuyor olabilir. O da bizi ilgilendirmez. Bir de sanki tüm Sünnilerin alnı posttan kalmıyor da, Alevilere laf atıyorlar. Özellikle mahalle camilerinin çoğu, yaşlı erkekler sosyal merkezine dönüşmüş, genç biri gelince huzursuz oluyorlar. Tanıdığım pek çok Sünni, Alevi olduğumu öğrendikten sonra namaza başlayıp, beni namaza çağırdı.

Bir de, neden sağcılarda birazcık din anlattıklşarında inançlarımızda ya da hayat tarzımızdan vazgeçeceğimizi sanıyor veya inatla bu şekilde bizi rahatsız ediyor? 

Alevileri olduğu gibi kabullenmemenin diğer bir safhası da, tüm Alevileri Türk yapmaları.  Bunu pek çok Alevi de yapıyor ve itiraf edeyim Kürt bir Alevi olduğum halde, bir zamanlar ben de yapmıştım. Bunun en başta gelen sebebi, Aleviliğin köken olarak Türklerin Sibirya-Orta Asya'dan kalma inançlarının, üzerine Şii İslam boyası serpilmiş hali olmasıdır. Dede Korkut hikayelerini okuyan herhangi bir Alevi bunu anlayabilir. Kürt ve Zaza Alevilerinin, cem ibadetlerini çoğu kez Türkçe yapması da bunun delilidir. Pir Sultan Abdal'ın bir deyişinde Dürr-i Meknun'u oku dediğini öğrendiğimde, merak edip, kitabı okudum. Pir Sultan Abdal'ın, Osmanlı elit zümre kültürüne ait bir kitapla ne işi olabileceğini merak ettim. Kitabın bir yerinde Aleviliğin Hıtaylardan yani Uygurlardan geldiği yazıyordu. Alevi semahlarının, Uygurların Senem dansına çok benzemesinin sebebi de bu olmalı.

Diğer yandan da Alevilik, sadece Türkler ya da Oğuz boyları arasında kalmamış, Babailer isyanından sonra bugünkü kimliğine ulaşan inanç, diğer toplumlar arasında yayılmıştır. Kürt Aleviler sadece Türkiye'de değil, İran ve Suriye'de de yaşar.Suriye'de Beşar Esad, Arap Alevisidir ve Alevi de olsa Kürtleri sevmez.   Ben hayatım boyunca, Kürt, Zaza, Türk ve Arap Alevilerinin yanında Roman ve Kırım Tatarı Alevilerini de tanıdım. Boşnak, Arnavut, Makedon, Pomak, Sabataycı Aleviliği ilgili de bir şeyler okudum ya da duydum. Türkiye'de Alevilik, bütün bu etnik gruplardaki Alevilerin üst kimliği haline gelmiş durumda. Bu yüzden Zaza, Kürt ve hatta Arap Alevileri hızla Türkleşmekte.  Bunun sebebi de Türk Faşizminin dinci ve mezhepçi özelliğidir.Alevilerin Türkleşme ve Aleviliğin üst kimlik olması, Türkiye'ye özgüdür. Lakin Aleviler, milliyetçi ideolojiden uzak durmakta, daha önce de söylediğim gibi, yapacaksa da, ulusolculuk yapmakta.

 Sağın Alevilikle ilgili asıl sorunu, Alevilere karşı işledikleri suçlar konusunda özeleştiri yapamama sorundur. (Benzer şekilde Kürtlerle ilgili de vardır, o bambaşka bir yazı konusudur.) Türkiye'de sağ, Alevilere çok önceleri düşman olmuştur.  Atsız bile, daha 1930'lu yıllarda bile, bulabildiği bazı orta çağ yazıları ile Alevilere saldırmış, sonra da 1972'de kendi Ülküdaşları tarafından öldürülen Ali Balseven ardından timsah gözyaşları dökmüştür. (Ali Balseven, sağ-sol çatışmasının en hazin kurbanıdır. Herkes kendisi için üzülür, ama kimse de adını pek anmaz.)

Diğer yandan, Ülkücülerin kendilerinin de söylediği gibi tek Ülkücü Alevi Ali Balyemez değildi. Ben de hayatım boyunca farklı tarihlerde ve farklı yerlerde böylesi iki kişi ile tanıştım. Sonra Ülkücülerin içinde pek çok Alevi, Kürt, hatta Ermeni olduğunu öğrendim. Pek çoğu da asimile olmak isteyen ama asimile olamayanlardı.

Ülkücülerin ve genel anlamda da sağın Alevi düşmanlığının, Alevilerin solcu olduğu ile iddiasının bu vesile ile yalan olduğunu öğrendim. Kaldı ki MHP, daha CMKP (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi) zamanında ve daha parti Osman Bölükbaşı başkanlığındayken ve Türkiye'de öyle bir sağ-sol ayrımı yokken, parti içindeki Türkeşçiler, 1961 yılında Aydın şehir merkezinde sekiz Alevi öldürmüştü. Maraş ve Çorum'da katliam yapanlar, Ülkü ocaklarından çıkmıştı. Madımak'ı yakanlar, tarikat dergahlarından çıkmıştı. Yıllar sonra başörtü isteyenler Suudi Arabistan'a gitsin diyecek olan Süleyman Demirel, bana sağcılar cinayet işliyor diyemezsiniz demişti, katliam sonrasında. 

Türkiye'de sağda özeleştiri kültürü yoktur. Zira özeleştiri, suçu itirafta gerektirir. Halen öldürülenleri, horgörülenleri,  öldürüldüğü ve horgörüldüğü için suçlauaycaksanız, bence hiç uğraşmayın.

  

BARIŞ AKARSU FİLMİ-ÇOK NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK

 Bu bana ceza oldu. Sen üç kuruş verip, dijital platformlardan birine üye olmaz mısın? Böyle kötü bir filme 83 (seksen üç) lira sinema parası verdim. Üstelik reklamına kanarak. O kadar reklam ve röportaj masrafı yapmışsınız, Akarsu'nun ölümüne sebep olan kazayı neden çekmediniz. Filmde tek eksik olan şey, Akarsu'nun ölümüne sebep olan kaza değil. Onu şöhrete ulaştıran Akademi Türkiye yarışmasının jüri üyeleri, diğer rakipleri, SMS (kısa mesaj) göndererek para verenleri falan göndermemiş. Yarışmaya bir birişi, bir de çıkışı var. Yarışma süreci tamamen pas geçilmiş. Sadece yarışma değil, oynadığı Yalancı Yarim dizisi de pas geçilmiş. Dizinin sadece senaryosu var, elinde gezdiriyor. Dizinin çekimleri, rol arkadaşları ile ilişkileri yok.

Peki geriye ne var? Müslüm filmi ile başlayan biyografi filmleri furyasından ekmek yeme derdi var. Bunu da en ucuz şekilde yapmaya çalışmaktalar. 

OSMANLICA'NIN YENİLGİSİ

 

Gardrop Atatürkçüsü 12 Eylül rejimi, Atatürk'ün sadece bir devrimine açıkça karşı çıkardı, dilde sadeleştirme ya da Öztükçe'ye. İnatla Osmanlıca kelimeleri savundu. Ülkenin tek televizyon kanalı TRT yetmedi, ders kitaplarında, polis radyosunda ve hatta gazeteler üzerinde Osmanlıca baskısı kurdu. Bazı kelimeleri yasakladı. 1402'likler diye bilinen ve pek çoğu Amerika'ya göç eden akademisyenlerin yerine geçen sözde akademisyenlerin çoğu da Osmanlıca'da inat etti. TRT'nin bu Osmanlıca inadı, Star 1 ve özel kanallar açılana kadar sürdü. Sonra Osmanlıca kelimeler yavaş yavaş azaldı.

Ders kitaplarında Osmanlıca, özellikle Türk Dili ve Edebiyatı ya da Türkçe derslerinde, benim liseden mezun olduğum 1993'e kadar azalarak devam etti. 1998'de öğretmen olduğumda ise bitmiş olmakla beraber, müfredatta yoğun bir divan edebiyatı ve aruz, müfredatta yoğundu. Halen var olmakla beraber azalıyor. Öte yandan yeni nesil için aruz ölçüsünü anlamak giderek zorlaşıyor. Çünkü artık hiç kimse, Arapça ve Farsça kelimeleri, gereği gibi okumuyor. İnternet çıktığınan beri o da zorlaştı, klavyede ince a harfi yok ya da çok zor.

Osmanlıca kelimelerin bütün bu çabalara rağmen silinmesi ve Türkçeleşmesi, okuma yazmanın ve eğitimin yaygınlaşması ile açıklanabilir. Osmanlıca kelimelerin telaffuzu, Türkçeye  uymuyordu. Diğer bir sebepte, Osmanlıcanın aslında halkın anlamaması için uydurulmuş bir dil olması,  kelimelere sık sık başka anlamlar yüklenmesi de olabilir. Mahmut Esat Bozkurt'un da dediği gibi, bu Osmanlı dili ve alfabesi madem bu kadar kutsaldı, neden Osmanlıda okuma-yazma oranları diplerdeydi? Üstelik Osmanlıda bir eğitim-öğretim birliği de olmadığından, bir yazı birliği de yoktu.

Sadece yazı birliği değil, anlam birliği yoktu. Osmanlı şairleri ve yazarları, Arapça ve Farsça kelimeleri, orjianal anlamından çok uzakta kullanmaktadırlar. Bu yüzden pek çok Arapça-Farsça kelime, Türkçeye farklı bir anlamda kullanılır olmuştur. Mesela Farça'da hasta, yorgun demektir, hastane de otel demektir. Sümük et, pehlivan da savaşçı erkek, tam Türkçe karşılığı ile yiğit demektir.  Millet kelimesi ise, Arapça din kelimesinden türemiştir. Hatta Necmettim Erbakan öncülüğünde bir sürü parti kuran Milli Görüş grubu da, adını dinden almıştır.

Ben de üniversite eğitimini, böylesi Osmanlıca zırvalayan ve kelime uyduran akademisyenlerin kitaplarını derslerde bellemekle geçti.  Bölümün kurucusu ve başkanı (şimdilerde Profesör olan) Metin Özkul'un doktora hocası Amiran Kurtkan Bilgiseven'in dört kitabını ders kitabı olarak okuttu. Kitap, ağdalı denilen bir sürü saçma sapan Osmanlıca kelime ile doluydu. Bir kere Isparta'ya konferans vermeye de geldi. Türkçenin yetersizliğinden falan  bahsetti.

Yıllar boyunca, başka kaynaklardan da sosyoloji, felsefe ve psikoloji okudukça,  diploma alma dışında dört yılımı ziyan ettiğimi anladım. Zira özellike Amiran'ın günümüz sosyolojisi ile alakası yoktu. Diğer derslerde benzerdi. En kötüsü de sosyal psikoloji dersiydi. Erol Güngör'ün, Amerikalı psikologlardan çevirdiği ve fi tarihinden kalma kitabın, ciltlenmiş fotokopisini okuyorduk. Ben bu kitabı merak ettim ve nadirkitap.com gibi sitelerde bile bulamadım. Ayırca, sosyal psiloljide devrim yapan Muzaffer Şerif'in adının bir kere bile anılmadığı sosyal psikoloji dersinin ne anlamı var? 

Sonraki yıllarda da öğrendim ki, Osmanlıca kelimelerde ısrar eden akademisyenlerin asıl amaçlarının bilgisizliklerini gizlemek olduğunu anladım. Özellikle dini konulardaki Arapça-Farsça kelime bolluğunun amacı, kitabın okunmamasını sağlamak. Türkiyede dini kitaplar çok satılsa da, az okunur. Okuduğunu anlamayan dindar, anlamadığını da sırgulamaz.

Neyse ki akademisyenler arasında Osmanlıca savunucusu giderek azaldı ve belki de kalmadı. Çünkü popüler bilim kitabı yazmak ve seminerler vermek, ciddi anlamda bir gelir kalemi. Dinleyiciler öztürkçe kelimeleri bilmese de, kökünden çıkarım yapabiliyor.

Bu konu ile ilgili diğer yazılarım: https://onbinkitap.blogspot.com/2020/08/osmanlica-hakkinda-yanlislar-ve.html

Ayrıca: https://onbinkitap.blogspot.com/2021/02/mezar-tasi-okuma-meselesi.html

SON YILLARDA BİTEN İSLAMCI ŞEYLER-2 BİTEN ŞİRİNLİKLER.

 

1)Çok çalışkan-zeki olmaları: Bu serinin ikinci yazısı için biraz bekleyecektim ama uzun zamandır ortaya attığım bir iddianın ispatı ortaya çıktı. Fetöcü bir subay, 1985 yılında askeri liselere giriş sınavı sorularının kendisine örgüt abilerince verildiğini itiraf etti. Doksanlı ve iki binli yıllar boyunca süren, bunlar çok çalışıyor efsanesi bitti. Arkadaşlar, tarikatlar kamu sınavlarını 2002'den beri çalmıyor, 12 Eylülden beri çalıyor. Seksenlerin ortalarında birden imam hatiplerde hukuk, siyasal falan kazanma oranları artmıştı. Derken doksanlarda FEM ve Maltepe dersanelerinin ani başarıları konuşulur oldu. Şimdilerde dikkat ettiyseniz, hiç bir dersane ya da özel okul, sınav başarıları ile öğünmüyor. Bir yasak geldiyse bile, haberim yok. Yalnız bu sayede öğrencilerin okullardaki DYK (Destekleme ve Yetiştirme) kurlarına ilgisi artı. İmam hatipler ile bozulmaya devam ediyor. İmam hatip, hatta proje imam hatip sayısı artsa bile, imam hatip öğrencisi artmıyor. İmam hatipler, açık lise denen okulu bırakma yolunda en büyük kapı. Dinci elitin kendi kolejleri, özel üniversiteleri var. KPSS'ye ihtiyaçları yok, özel kararnameler  ile atanıyor ya da açıkça sorular onlara sunuluyor veya rakipler mülakatta eleniyor.

2)İslamcı kültür (edebiyat, sinema müzik vs): Doksanlı yıllarda İslamcılar, birden kültür alanında atılımlar yapmışlar, roman, film, dizi üretir olmuşlardı. Sinemada Minyeli Abdullah, edebiyatta da Hekioğlu İsmail takma adını kullanan emekli astsubay ile başlayan bir kültürel atılım, 2002'den sonra sadece Samanyolu TV ve Kanal 7 dizileri ile sürdü. 17 Aralık 2013'den itibaren, Samanyolu televizyonunun kapanması ile dinci dizi furyası da dindi. Onun yerini, TRT'nin Osmanlı-Selçuklu askeri tarih-propaganda dizileri aldı. Doksanların dinci edebiyatından, İskender Pala, Nazan Bekiroğlu gibi romantik mevlevimsiler kaldı. Son dinci film Reis ise, gişede battı, yönetmeni de FETÖ'den içeri alındı.

Gene o dönemden kalma dinci yayınevleri, bu eski mevlevimsi romantikler dışında yayımlayacak romancı bulamadılar. Bu yayınevlerinden en ünlülerinden birinin reklamlarını sık sık Cumhuriyet kitap ekinde reklamlarını görüyorum. Koca yayınevi, elbette yayıma devam edecek. Onlar da bolca çeviri ve akademisyen kitabı yayımlıyor.

3)Ramazan çadırları, yardım kolileri: Doksanlarda, özellikle Refah partisi seçimleri kazanınca, her Ramazan, meydanlar devasa iftar çadırları ile  doldu. Oruç tutmayanlarda, akşam iş çıkışlarında karınlarını bu şekilde doyurur oldu. Sonra dini bayramlarda otobüslerin ücretsiz olması, bazı paralı köprü ve otoyolların ücretsiz olması gibi uygulamalar yaygınlaştı. O zamanlar iftar çadırlarını sadece belediyeler ya da kamu kuruluşları değil, 2002'den itibaren bu çadırlar azaldı. Önce özel sektör millete iftar vermez oldu, sonra buy çadırlar, meydanları yerine şehrin arka sokaklarına kurulur ve yok denecek kadar azalır oldu. Ankara'da da Gökçek, metroyu bu ücretsiz bayram seyahatinden muaf tuttu.

4)Hoşgörü imgeleri: Profesör Toktamış Ateş'i hatırlayan var mı? Ya da onun dinci gazeteci Abdurrahman Dilipak ile muhteşem ikili olmasını hatırladınız mı? Doksanlı yılların moda sözcüklerinden biriydi hoşgörü. Sonra açılımlar falan geldi. AKP destekçisi,  Madam Marika denen travestiyi hatırlayan var mı? 

5)12 Eylül'ü yargılama:2010 yetmez ama evet referandumunun en büyük vaadiydi. Oysa Kenan Evren, tüm askeri hakları ve ünvanları korunarak gömüldü. Yargıalanması sözde kaldı.12 Eylülle, Türk Hava Kuvvetlerine kalitesiz CASA uçakları aldırarak ve o zamanlar medya patronu Aydın Doğan'a ucuza satılarak özelleştirilmemişi dolayısı ile devlete ait olan Petrol Ofisi bayilerini KaleBodur fayansaları ile kaplattırarak zengin olan Tahsin Şahinkaya'da ciddi anlamda yargılanmadı. Halbuki iktidar halen CASA skandalını ve Tahsin Şahinkaya'nın servetini araştırabilir.12 Eylül'ün simge kurumu YÖK, ya da üniversitelerin Milli Eğitiminin kurucusu Profesör İhsan Doğramacı ise, bahis konusu bile yapılmadı. Şaibeli ÖSYM sınavları basan Meteksan matbaası devletin değil. Bilkent üniversitesi gibi Doğramacı ailesinin. Bütün o devasa arazi, üniversiteyi ve YÖK'ü kurması için İhsan Doğramacı'ya Kenan Evren tarafından ihsan edilmişti.

Son olarak, AKP teşkilatlarından biri, yanılmıyorsam Diyarbakır il teşkilatı, 12 Eylülün meşhur yüzbaşısı Esat Oktay Yıldıray'ı, bir tiyatro kurarak, gıyabında yargılamıştı. Hatta hiç bir oyuncu, Esat'ı oynamak  istememişti de, bir sandalyeye Esat'ın üniforması giydirilmişti. Oysa bütün bu süreçte, Etimesgut Zırhlı Birlikler tugayında, adı verilen bulvarın tabelası bile değişmemişti. Şimdi son HDP ve Akp görüşmesinde gündeme geldi mi? Sanmıyorum.

6)Temiz ve dürüst muhafazakar imajı: Eskiden muhafazakar ya da dindar lafı, en ateist insanda bile bir saygı uyandırırdı. Dindar demek, en azından aile yapısı sağlam, uyuşturucudan uzak, gösteriş yapmayan, genel anlamda dürüst insan akla gelirdi. Şimdilerde bunun nasıl çöktüğünü yazmaya gerek yok.

AAAHH BELİNDA FİLMİ VE HERŞEY SINIFSALDIR

 Bugün size, klasik Türk filmlerinden farklı bir senaryoya sahip bir Türk filminden bahsetmek istiyorum. Senaryo, bir Holivud filmine yakışır bir fantastiklikte.  Filmin, yakın bir tarihte, Netflix  için yapılmış yeni bir versiyonu da var, bir ara izlerim. Ancak gene de Holivud bu filmi bir keşfetmeli. Bir de 1986 Türkiyesi daha bir erkek egemendi. Kadınların, boşanmış dul damgası yememek için herşeye katlandığı, erkeklerin pek de kendilerini saklamadan zanparalık yaptığı, okullarda aniden bakirelik testlerinin yapıldığı, hatta bakirelik testi uzmanı hemşirelerin olduğu, bugünün genç kızlarınarına kabuslarına bile getiremeyeceği yıllardı.

Kahramanımız tiyatrocu Serap hanımın ise böyle bir kaygısı yoktur. Filmin ilk 12-13 dakikası, karakater tanıtımı içeriyor. Kendisi büyük, şık ve sade döşenmiş, muhtemelen İstanbul'un iyi semlerinden bir olan apartman dairesinde, tek başına yaşıyor. Apartmanın kapıcısı ekmek, süt ve gazetesini, kapısnın önüne koyuyor. Kendisi, VHS videosundan aerobik çalışıp (seksenlerde modaydı) formda kalıyor. Kendinden genç bir sevgilisi var, onunla cinselliği de yaşıyor. Bu cinselliği yaşama durumu da Yeşilçam usulü gösteriliyor. Müjde Ar, sevgilisi Yılmaz zafer ile, üzerinde sadece sütyen olacak şekilde öpüşüyor ve o halde yatağa uazanıyor. Sonra kamera stop, öyle uzun uzadıya bir sevişme göstermek yok.

Sonra sıra reklam çekimi için stüdyoya gidiyor. Filme adını veren Belinda, hayali şampuan markası. Müjde Ar'ın o yıllarda reklamında oynadığı, sonradan adı değişen ama buna rağmen Müjde Ar'la anılan, PE-RE-JA kolonyasına atıf. Bu marka,   halen Müje Ar ile beraber anılıyo.

Gene de sıradan insanların markası ve Müje Ar gibi ünlü bir yıldızın, süper lüks Fransız parfümleri ya da benzer ürünler varken,  bu kolonyağı ile serinleyeceğini zannetmek pek akıl karı değil. Kendisi de arkadaşı ile konuşurken, ne yapayım, çok para verdiler diyor. Kemal Sunal, Yüz Numaralı Adam ve İlyas Salman, Talihli Amele filmlerinde bu olgu işlenmiştir. Ünlü ve zenginlerin, en fazla küçük burjuva için üretilmiş ürünlerin, lüks içinde yaşayan ünlüler tarafından tüketildiğine neden inanalım? Medyada uzun süredir dönen bir reklam var. Manken eskisi, sunucu ve oyuncu, havalı Fransızca adı olan sahte tereyağ (bildiğiniz margarine tereyağ aroması ekleniyor) reklamında oynuyor. Üzerine sahte tereyağ sürülmüş ekmeğin, yağsız kısacık tarafını yiyor. Kolonyağı, Türk halkının gündelik tüketim maddesidir.  Hadi Müje hanım bu ürünü kullandı. Peki o ünlü yıldızzların, o değerli saçlarına piyasa malı şampuanları süreceklerine, o basit yaylı yataklarda yatacaklarına neden inanalım? Türkiye'de burjuva, yani gerçek burjuva, yemeklere soğan koymayı bile unuttu. Soğan gibi antiseptik ve ekşilik veren bazı baharatları kullanıyor.

Biz filme geri dönelim. Filmin asıl başladığı yer, çekimlerde gözünü kapatıp, açması ile başlıyor. Filmin fansatsiği de burada. Filmde bir anda reklamın konusu olan alt sınıf ailenin üyesi olarak kendisini buluyor. Kameralar,  ışıklar, tüm o set ekibi, stüdyo yok olmuştur. İlk başta bu fantastik duruma inanamıyor. Evden kaçıp, kendi evine, sevgilisinin evine ve her akşam gittiği bara gidiyor. Hepsinde de kimse tanımıyor, hatta barda eski arkadaşları ona fahişe muamelesi yapıyor.

Sonra etrafındakilere derdini anlatmak isterken, akıl hastanesine yatırılıyor. Sonra durumu kabullenmiş gibi yapıp, akıl hastanesinden çıkıyor. Sonra iki çocuk annesi de olduğu ailesi ile birlikte yaşıyor. Gene o yıllarda moda olan, kamyon damperinde ya da kasasında yapılan bir yolculukla, mahalle pikniğine gidiyor. Atlet ve pijama altı ile rakı içen kocasını gören Müjde Ar, Türk sinema tarihine geçen sözlerini söylüyor:

-Akıl hastanesine geri mi dönsem? Bu sözler, ülkedeki sınıf farkını çok net yansıtmakta. Zira alt sınıfın eğlencesi, üst sınıf için deli saçmasıdır. Sonrasında eski düzeninin bir benzerini kurmaya çalışır fakat yakalanır. Sonra artık dönüşü olmadığını anlayıp, yeni hayatına alışır, kocasına sevgi gösterir ve tam o anda gene aynı fantastik şekilde tiyatrocu Serap olur.

İşin doğrusu biz alt sınıflar ya da alt sınıfta doğup, büyüyenler, üst sınıfla aynı ahlak kuralları içerisinde olduğumuz sanısındayızdır. Mıhafazakarlar bile pek farklı değildir. Bir ara, türbanlı ve hatta tarikat üyesi bir sevgilim olmuştu. Bu tarikat, bırakınn sevgili olmayı, kadın-erkek bakışmasını bile affedilmez günah olarak görür. Oysa kendisi hayatı boyunca rahat yaşamıştı. Üstelik bu tarikatın yurtlarında müdürlükte yapmıştı. Daha sonra aslında muhafazakarların zengin sınıfının benzer şekilde yaşadığını ve alt sınıfa dayattıkları ahlak kurallarını, kendi aralarında pek uygulamıyor, kadın ve erkekler gayet rahat.

Muhafazakar demişken, muhafazakarlık nedir, kim muhafazakar, bu da başka bir soru. Muhafazakar iktidar partimizin kadın kolları, erkek dansöz oynatıyor. Bunu bir sol parti kadın kolları yapsaydı ortalık yıkılırdı. Ortalık yıkılırdı derken.  Müge Anlı ve benzeri gündüz kuşağında yayımlanan benzer programları izliyorum arada bir ya da sosyal medyadan takip ediyorum. Hemen her programda mutlaka en az türbanlı bir kadın. Bir de bazı olaylar var, koca, karısını üçlü ilişkiye zorluyor, kadın da adamı önüne gelenle aldatıyor. Olayda altı-yedi kadın var, hepsinin başı sımsıkı kapalı ve hepsinin de dilinden Allah kelimesi eksik olmuyor. Bütün bunlar karşısında da insanın aklına Cem Yımaz'ın meşhur sorusu geliyor:

Hani marjinal bizdik?

ORTA ÇAĞI HAZIRLAYANLAR VE BİTİRMEYENLER

 

Tarihsel çağlar için belli olaylar simge olarak seçilir. Almanlara göre orta çağı bitiren olay olarak 1455'de Gutenberg'in, matbaası ile ilk kitap basılması olarak görür. Matbaa ya da ona benzer makinelerin daha önce de olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak 1470'de bile Avrupa'da el yazması kitap kalmamıştı. Osmanlıda ise matbaanın gerçek anlamda yayılması ancak Tanzimat fermanı sonrasında mümkün oldu. Matbaa ise, Avrupa aydınlanmasının ana motoru oldu. İstanbul'un fethi ise ancak sonradan Medici ailesi tarafından Platon okulunu kuracak olan, felsefe profesörü bir grup papazın ( sayısı 8 ya da 10 kadardır), daha 1450'de Fatih tahta geçip, ilk hazırlıkları yapmaya başladığında, şehirden kaçırılmasıdır. Hatta son profesörü, bir yeniçeri köle olarak Edirne'ye satmıştır. Floransa şehrini yöneten Medicilerin, Cenovalıları araya sokması sonucu bu son profesör de, bizzat Fatih tarafından satın alınarak, Cenovalılara teslim edilmiştir. Fransızlar ise, bizim yakın çağ dediğimiz ara dönemi tanımaz ve 1789 ihtilali ile orta çağı bitirir. 

Oysa orta çağa ait pek çok unsur, günümüzde, hele de orta doğu toplumlarında halen yaşamaktadır. Halen din kavramı, kimliklerimizin temelini oluşturmakta, din adamları halen yaşam tarzımıza karışmaktadır.

Orta çağdan çıkış hemen olmadığı gibi, orta çağa giriş te hemen olmamıştır. Orta çağın başlangıcı olarak okul kitaplarında Batı Roma imparatorluğunun çöküşü yazılırken, felsefe kitaplarında ( Russel, Batı Felsefesi Tarihi) ondan iki yüz yıl öncesi, M.S 1 ya da 2. yüz yıllarda bilimsel be felsefi ilerlemenin durmak üzere olduğunu yazmıştır.  415 yılında Hypatia'nın bir grup Hristiyanca linçlenerek öldürülmesi, daha ciddi bir dönüm noktasıdır. Oysa, sırası gelince anlatacağımız gibi, Hypatia'nın da üyesi olduğu İskenderiye okulu da orta çağa katkıda bulundu.

Orta çağı başlatanların başında Septikler, yani şüpheciler gelir. Onlar, uzun süre boyunca Platon'un akademisine egemen oldular. Septiklerin çoğu pagan-putperest Yunan dininin tapınak görevlisi ya da din adamıydı. İlk temsilcileri ya da kurucuları Pyron'dan başlayarak, doğru bilginin imkansızlığını savundular. Sonra Elealı Zenon, felsefeyi, fizik, metafizik ve etik (ahlak) olarak üçe ayırdı. Metafizik kavramı, Aristo'nun İlk felsefe adını verdiği kitaba, onun ölümünden iki yüz yıl kadar sonra bir kitapçının koyduğu isimdi. Aristo, fizikten ayrı bir metafizik kavramı düşünmemişti. Metafizğin fizikten ayrılması, orta çağ boyunca yaygınlaştı ve günümüzde de devam ediyor. Oysa İonyalı ilk doğa filozofları, doğayı akılcı olarak açıklarken amaçları, doğa bilgilerini (logos), mitolojiden (Yunan dini) ayırmaktı. Oysa şimdi doğada bilinemeyenler, tekrar mitolojiye ve dine geri dönüyordu.Richard Dawkins'in deyimi ile, bilinmeze tapınmaya başlanmıştı. Orta çağda bilim denen şey tam olarak buydu; bilinmeyene metafizik demek. Aristo böyle bir metafizikten bahsetmez.

Septiklerin ardından hedonistler ya da Epikürcüler diye bilinen grup, fakirliği ve çilekeşliği, ahlak olarak, insanlığa anlattı. Bu felsefi akımın da bazı üyeleri, hem Yunan, hem de Roma dininin din adamıydı. Bunların en ünlüsü olan Aristippos, köle olarak Roma'ya getirilmiş bir Yunandı. Efendisi her gün dövdüğü halde sürekli gülerdi. Bu da gaddar biri olan sahibini çok kızdırırdı. Kölesi Aristippos'un kolunu iyice büktü. O da, bak, bükme, kırılacak, dedi. Sonra kolu kırılınca da, gülerek, bak, gördün mü, kırıldı, dedi. Sonra o  gaddar sahip de Epikürcü  oldu. Epikürcülük, Roma ordusunda yaygınlaştı. Roma askerleri arasında elini ateşe sokmak, köz üzerinde yürümek, günlerce aç kalmak ya da çok az yemek yemek gibi eylemler yaygınlaştı. Çilecilik, pehrizkarlık, iyi insanın ölçütü olmak oldu.

Aslında çilecilik ve pehrizkarlığa pek çok toplumda rastlanır. Ben en çok Budsistlerde görülmesine şaşarım. Çünkü Buda, gut hastalığından ölmüş, sefa düşkünü biridir. Bu yüzden de heykellerinde, resimlerinde göbekli ve gülerken tasfir edilir.  Epikürcülerde, büyük ölçüde kendilerinden önce gelen ve Sokratesçi bir okul olan Kniklerden etkilenmiştir. Meşhur Diyojen'in de aralarında olduğu  bu topluluk, tüm sosyal unvanları ve itibarları ret etmişti. Özellikle Diyojen ile efsaneleşen bu okul, İslamiyette Melamilik tarikatı olarak ortaya çıkmıştır. Son önemli Melami, Neyzen Teyfik'dir. 

Epikürcüler ve Knikler, çileciliği ve yoksulluğu, inancın ve ahlakın merkezine koydu. Bu düşünce doğru olsaydı, açlıktan anoreksiya ya da korsakof gibi  hastalıklara kapılan manken kadınların evliya olması gerekirdi.  Sporda derece yapmak için sıkı pehriz ve antremanlarla uğraçan atletleri de evliya olarak görmeliydik.

Yeni Platoncular ve Plotinus ise, Platon'un idealar alemini mana alemi yaptı. Platondan farklı olarak bu alemi görmek için bir çeşit transa girmekten bahsetti. Bu transa girme hali, dinler tarafından çok kullanıldı. Halüsülasyon görenler, galipten sesler duyanlar, evliya, ermiş, mehdi falan olduğunu iddia etti. Oysa Platon'a göre ideaları kavramanın asıl yöntemi matematik ve düşünmekti.

Görüldüğü gibi orta çağ, öyle birden bire gelmedi. İşin doğrusu birdenbire de gitmedi. Bugün halen, fizik dışında bir metafizik anlayışı var. Bu metafizik, sadece peygamberlere gönderildiği söylenen kutsal kitaplara ait değil, peygamberlerin ölümünden bir kaç yüz yıl sonra yazılıp, içtihat kapısını kapatan din alimlerinin ve lüks içinde yaşayan şeyhler, zerre fizik bilmeden, fiziğin ötesi ile ilgili olarak konuşan kişileri dinlememeliyiz.

Sahi, burada bir parantez açalım. Türkiye'de tarikatlar sürekli orta çağı överler. Hani orta çağ çileciliği. Hristiyanlıkta da kalmadı çilecilik, Amişleri çilecilik saymıyorum. Orta çağ teknolojisi ile yaşıyorlar ama orta çağ vari bir çilecilik yok. Manastıra kapananlarda da öyle orta çağımsı kendine aşırı bir eziyet etme kalmadı. İslamiyette ise cemaatinin bağışları ile lüks yaşayan,  hatta hayatta hiç çalışmamış, cami müzezzinliği bile yapmamış mollalarla, şeyhlerle dolu. Hani nerede tahta kaşık yapan Ahmet Yesevi, pamuk hallaçlayan Hallac-ı Mansur, Oduncu baba, Karcı baba?

Atatürk'ün dediği gibi, hayatta en hakiki mürşit, ilimdir, fendir. İlim ve fenden başka mürşit aramak gaflettir. Tüm lilimler, insan aklı içindir. Akli olmayan, nakli bilim diye bir ayrım yoktur. İmanuel Kant'ın dediği gibi, kendi aklımızı kullanmaya cesaret etmeliyiz. Newton gibi bir dehanın fizik teorileri yanlışlanmışken, Einstein'ın kuramı sallantıdayken, eleştirilemeyen din adamı diye bir şey olmamalı. O kitapları gerektiğinde bizzat biz okumalı ve yorumlamalıyız

Orta çağı bitirmemeye çalışanlara karşı savaşmalıyız.